اسماء بنت عمیس
اَسماء بنتِ عُمَیس \ asmā[ˀ]-bent-e omays\ (د پس از 40ق/ 660م)، از زنان صحابی پیامبر (ص).
او به همراه همسرش، جعفر بن ابی‌طالب، اسلام آورد و از این‌رو، جزو نخستین مسلمانان بود (نک : ابن‌اسحاق، 143؛ ابن‌سعد، 280). اسماء در سال هفتم بعثت همراه همسرش به حبشه هجرت کرد (ابن‌هشام، 1/ 346). در دوران مهاجرت، سه فرزند به نامهای عبدالله، محمد و عون به دنیا آورد (کلبی، 358). در 7ق همراه دیگر مهاجران، به مدینه بازگشت و در 8ق همسرش جعفر را در جنگ موته از دست داد. پس از آن، به همسری ابوبکر درآمد و محمد را در سال حجة‌الوداع به دنیا آورد. اسماء به هنگام بیماری پیامبر (ص) نیز بر بالین آن حضرت بود (نک : ابن‌هشام، 4/ 300؛ بلاذری، 545). سپس همسر امام علی (ع) شد. گفته شده است که دو فرزند وی، یحیى و عون، حاصل این ازدواج بوده‌اند (نک : ابن‌سعد، 280، 285؛ بلاذری، 447). یحیى در کودکی درگذشت (ابوالفرج، 21)، اما از آنجا که دربارۀ عون اختلاف است، بعید نیست که میان او و عون بن جعفر خلطی رخ داده باشد (نک : ابن‌قتیبه، 210؛ ابن‌عبدالبر، 1785؛ قس: طبری، 154، که به جای عون از محمد یاد کرده است). در منابع شیعی، از اسماء به نیکی یاد شده است، چنان‌که بر پایۀ روایاتی، امامان باقر و صادق (ع) او را ستوده‌اند (نک : کشی، 63-64؛ ابن‌بابویه، 363). وی احادیثی نیز از پیامبر (ص) روایت کرده است (واقدی، 766؛ حمیدی، 158؛ مزی، 259-263).
مآخذ
ابن‌اسحاق، محمد، السیر و المغازی، به‌کوشش سهیل زکار، بیروت، 1398ق/ 1978م؛ ابن‌بابویه، محمد، الخصال، به‌کوشش علی‌اکبر غفاری، قم، 1362ش، ج 2؛ ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبرى، دارصادر، بیروت، بی‌تا، ج 8؛ ابن‌عبدالبر، یوسف، الاستیعاب، به‌کوشش علی‌محمد بجاوی، قاهره، 1380ق/ 1960م، ج 4؛ ابن‌قتیبه، عبدالله، المعارف، به‌کوشش ثروت عکاشه، قاهره، 1388ق/ 1969م؛ ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، به‌کوشش مصطفى سقا و دیگران، قاهره، 1355ق/ 1936م؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، به‌کوشش احمد صقر، قاهره، 1368ق/ 1949م؛ بلاذری، احمد بن یحیى، انساب الاشراف، به‌کوشش محمد حمیدالله، قاهره، 1959م، ج 1؛ حمیدی، عبدالله، المسند، به‌کوشش حبیب الرحمان اعظمی، حیدرآباد دکن، 1380-1382ق، ج 1؛ طبری، تاریخ، ج 5؛ کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، مشهد، 1348ش؛ کلبی، هشام بن محمد، نسب معدوالیمن الکبیر، به‌کوشش ناجی حسن، بیروت، 1408ق/ 1988م، ج 1؛ مزی، یوسف بن عبدالرحمٰن، تحفة الاشراف المعرفة الاطراف، بمبئی، 1400ق/ 1980م، ج 11؛ واقدی، محمد بن عمر، المغازی، به‌کوشش مارسدن جونز، لندن، 1966م، ج 2.